نتیجه گزارش ۱۸ ماهه درباره علل سقوط بوئینگ ۷۳۷ مکس

بوئینگ در رقابت با ایرباس ۳۲۰ نئو، ۷۳۷ مکس را رونمایی کرد. این هواپیمای مسافربری در حقیقت چهارمین نسل سری ۷۳۷ است که ویژگی بارز آن موتورهای قدرتمند LEAP-B1 است. طبق ادعای شرکت سازنده، این پرنده نسبت به ۳۲۰ نئو تا ۸% هزینه عملیاتی کمتری به ازای هر صندلی دارد. اما حوادث تلخ ۲ سقوط این هواپیما در کمتر از ۵ ماه، موفقیت بوئینگ را زیر سوال برد. یکی اکتبر ۲۰۱۸ در خطوط هوایی اندونزی و دیگری مارس ۲۰۱۹ برای ایرلاین اتیوپی. نتیجه این دو سقوط مرگ ۳۴۶ انسان بود. بعد از حادثه دوم پرواز تمامی این مدل هواپیما در دنیا متوقف شد. ایران نیز عبور این مدل بوئینگ را از آسمان کشور ممنوع اعلام کرد. اما دلایل سقوط چه بود؟ همراه شتابچی باشید تا علل این حوادث را بررسی کنیم.

برای بررسی دلایل حادثه سری به مشخصات فنی هواپیما می‌زنیم. از جمله تغییرات مهم در این نسخه استفاده از موتورهای جدید LEAP-B1 بود. این پیشران نسبت به مدل‌های قبلی ۷۳۷ در کنار ایجاد نیروی بیشتر، وزن زیادی هم دارد. همچنین محل نصب آن کمی جلوتر از مدل‌های قبلی ست. این ۳ پارامتر باعث می‌شود در بعضی شرایط پروازی، دماغه هواپیما ناخواسته به سمت بالا حرکت کند که با ادامه این روند احتمال شرایط بحرانی استال یا واماندگی پیش می‌آید. (همان‌طور که می‌دانید اگر هواپیما در حالت واماندگی قرار گیرد و خلبان نتواند سرعت هواپیما را به شرایط نرمال برگرداند احتمال سقوط تقریبا قطعی ست). از این رو بوئینگ با طراحی سامانه‌ای هوشمند قصد اصلاح این شرایط را داشت. نتیجه آن سیستم MCAS بود که به صورت ترکیبی و کاملا خودکار با استفاده از حسگری که در دماغه هواپیما میزان زاویه حمله (زاویه حمله = زاویه بین افق و نوک دماغه هواپیما) را می‌سنجید، دستورات اصلاحی برای پایین آوردن دماغه را با استفاده از سکان افقی که همان بال‌های کوچک عقب هواپیما ست؛ می‌داد. این کار یعنی پایین آوردن دماغه تا زمانی ادامه داشت تا هواپیما در حالت ایمن قرار گیرد. بوئینگ در نظر داشت که اگر هر کدام از اجزا نرم‌افزاری و سخت‌افزاری سامانه MCAS کارکرد درست نداشته باشند، امکان کنترل دستی توسط خلبان مهیا باشد تا حادثه روی ندهد. پس چه اتفاقی برای دو هواپیما ۷۳۷ مکس افتاد که سقوط کردند؟

بعد از گمانه‌زنی‌های مختلف از رسانه‌های سراسر دنیا، چهارشنبه هفته گذشته نمایندگان کمیته حمل و نقل کنگره امریکا پس از ۱۸ ماه تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات، گزارش نهایی خود را با جزئیات منتشر کرد. در این گزارش ۲۳۹ صفحه‌ای که می‌توانید آن را در اینجا مطالعه کنید؛ آمده:

مجموعه‌ای وحشتناک از محاسبات نادرست فنی توسط مهندسین بوئینگ، عدم شفافیت مدیران این شرکت (در زمینه ایرادهای سیستم MCAS) و نظارت ناکافی سازمان هواپیمای فدرال موسوم به FAA عوامل اصلی سقوط ۲ هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ مکس است.

در این گزارش به وضوح به اشکالات سامانه MCAS اشاره شده است. همچنین آمده مدیران بوئینگ از وجود ایرادهای این سیستم اطلاع داشتند، اما برای این که در رقابت با ایرباس A320 Neo عقب نمانند وجود ایراد سامانه جدید را به صورت سطحی مطرح کردند، به گونه‌ای که ایمنی پرواز را به خطر نمی‌اندازد. مقصر بعدی سازمان FAA است که با بررسی نادرست، گواهی پرواز چنین پرنده‌ای را صادر کرده است. همچنین فشار بوئینگ به این سازمان برای دریافت گواهی ایمنی با وجود اشکال در سامانه مورد بحث نیز در گزارش آمده است. به دلیل نبود شفافیت از طرف مدیران بوئینگ بحث گواهینامه آموزش خلبان پیرو بحث اشکالات سامانه MCAS نیز از طرف FAA جدی گرفته نشده است.

سامانه  MCASهر دو فروند هواپیمای ۷۳۷ مکس سقوط کرده بعد از دریافت اطلاعات چرخش ناخواسته دماغه به سمت بالا، مدام دماغه را به سمت پایین متمایل کردند، اما این روند ادامه داشت تا این که آنقدر نوک هواپیما به سمت پایین متمایل شد که با سرعت به زمین برخورد کرد. اگر خلبان آموزش کافی برای از کار انداختن سیستم و انجام دستی آن را داشت؛ احتمالا جان این همه انسان به خطر نمی‌افتاد.

بنابراین عدم آموزش کافی خلبانان و تاکید بر این نکته که سیستم MCAS دارای ایرادهایی ست، نقش اصلی در سقوط ۲ فروند ۷۳۷ مکس را نشان می‌دهد. چنان که قبلا همین حادثه دو بار برای همین مدل هواپیما در امریکا روی داد که با عکس العمل به موقع خلبان اصلاحات به صورت دستی انجام شد و حادثه‌ای روی نداد.

منابع: transportation.house.gov – cnbc.com